1. ALÇI PİŞİRME İŞLEMİ

1.1. Alçı Kalıbını Pişirmeye Hazırlık

Hatasız bir döküm işlemi için alçı kalıbın kusursuz hazırlanması gerekir. Mum modellerin hatasız dizilmesi, alçılama ve vakumlama işleminin kusursuz yapılması, mum indirme işleminin en uygun şekliyle yapılması gerekir. Alçı kalıbını oluşturabilmek için de döküm elverişli alçılar kullanmak gerekir. Önceden hazırlanıp pişirme işlemine hazır hale getirilen alçı kalıplarının üzerlerine numaralar yazılarak bir çizelge tutulur. Bu işlemin amacı döküm esnasında hangi derece için ne kadar ve hangi ayarda maden kullanılacağını bilmek içindir. Dereceler hazır hale geldikten sonra uygun pişirme fırını belirlenir ve fırının 80–100 dereceye kadar aşamalı olarak ısıtılır. Pişirme işlemi için kademeli ısıtmaya elverişli fırınlar kullanılmalıdır. Derecelerin homojen pişebilmesi için en uygun pişirme fırını döner tablalı fırınlardır. Normal fırınlarda rezistanslara yakın dereceler fazla pişecek rezistanslara uzak olan dereceler gerektiği gibi pişmeyecektir. Ayrıca pişirme sırasında meydana gelebilecek gaz çıkışı unutulmamalıdır. Çıkan gazın dışarıya atılabilmesi için fırın üzerine uygun tertibat yapılmalı ve gaz atölye dışına atılmalıdır.

1.2. Alçı Kalıbının Pişirilmesi ve Pişirme İşleminde Dikkat Edilecek Hususlar

Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra fırın aşamalı olarak 100 dereceye kadar ısıtılarak daha fazla pişmesi istenen büyük çaplı dereceler en arkaya; küçük çaplı dereceler ve az pişmesi istenen dereceler, ön kısma gelecek şekilde yerleştirilir Fırın içi yerleştirme plânı bir çizelgeye kaydedilir. Kullanılan alçı kataloğundan derecelerin çap ve yüksekliklerine bağlı olarak pişirme sıcaklıklarıyla süreleri tespit edilir. Derecelerin katalogdan bulunan pişme süresi içinde tavsiye edilen sıcaklığa kadar pişirilmesi takip edilir. Geliştirilmiş fırınlarda sıcaklık değerlerini kendi kendine ayarlayan zaman saatleri vardır. Bu saatler pişirme işleminin iş yeri açık olmadığı zamanlarda da devam etmesini AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ–1 4 sağlar. Pişirme işlemi sırasında rezistanslara yakın bölgelerin yanmasını önlemek için döner tablalı fırınlar üretilmiştir. Fırın kademeli olarak 700 dereceye kadar ısıtılır. Fırın kullanılan alçının özelliğine ve üretici firmanın önerilerine göre 740–750 dereceye kadar ısıtılarak bu sıcaklıkta 2–3 saat bekletilir. Bu sürenin sonunda fırın sıcaklığı kullanılacak alaşımın döküm sıcaklığına yakın sıcaklığa düşürülür.

Pişirme işlemine başlandıktan sonra ara vermeden işlem tamamlanmalı fırın sıcaklıklarında ani değişiklikler yapılmamalıdır. Önceden yarım pişirilmiş olan dereceler tekrar pişirilmemelidir. Bu gibi durumlarda alçı kalıbında çatlamalar meydana gelebilir. Pişirme işleminde fırının homojen şekilde ısıtma işlemi yapması önemlidir. Buna dikkat edilmemesi sonucunda derecelerin bazıları fazla bazıları da az ısıya maruz kalacaktır. Bu durumda döküm sırasında istenmeyen hatalara neden olacaktır. Dereceler fırına yerleştirilirken birbirleri arasında ve fırın duvarları arasında boşluk (20–25 mm) bırakılmalıdır. Kataloglarda tavsiye edilen sıcaklıklardan daha yüksek sıcaklıklarda ısıtılma işlemi yapılması karbon kalıntılarının etkisiyle kalsiyum sülfatın ayrışmasına sebep olabilir. Kalsiyum sülfatın pişirme işlemi sırasında ayrışması kumlu yüzey gibi hatalara neden olur. Döküm sırasında böyle yüzeyler gaz boşluğuna neden olur ve hatalı döküm gerçekleşir. Ayrıca fazla ısının etkisiyle kalıp boşluğunda kararmalar meydana gelecek ve sağlıklı olmayan bu şartlarda beyaz altın, siyah renge bürünecektir. Bu siyah katmanın uzaklaştırılması için altın %25’lik nitrik aside, soda içeren suya ve son olarak sülfürik aside batırılır.

Alçı Pişirmede Dikkat Edilecek Hususlar

Derecelerin üzeri numaralanmalı ve derecelerle ilgili çizelge oluşturulmalıdır.

 Pişirme işlemi için en uygun pişirme fırınları seçilmelidir.

 Fırın içerisine dereceler dikkatli şekilde yerleştirilmeli ve birbirleri arasında 20–25 mm mesafe olmalıdır.

 Dereceler fırın rezistanslarına çok yakın konmamalıdır.

 Pişirme işlemi ara vermeden tamamlanmalıdır.

 Isıtma işlemleri kademeli olarak yapılmalıdır.

 Fırın sıcaklığı dökümde kullanılacak madenin döküm sıcaklığının 80-100 derece üzerine kadar ısıtılmalı bu sıcaklıkta 2-3 saat bekletildikten sonra sıcaklık döküm sıcaklığına düşülmelidir.

 Pişirme normal fırınlarda yapılacaksa zaman zaman derecelerin yer ve konumları değiştirilmeli ve homojen ısınma sağlanmalıdır.

 Pişirme sırasında oluşacak gazın dışarıya atılması için gerekli önlem alınmalıdır.

 Pişirme işlemlerinde üretici firmanın önerdiği sıcaklık ve zaman aralığına dikkat edilmelidir.

 Pişirme işlemi sırasında gaz çıkışına dikkat edilmeli gaz veya buhar çıkışı tamamlanana kadar pişirme işlemine devam edilmelidir.

 Pişirme işlemi sonunda derece fırından alınmamalı döküm sıcaklığındaki fırında bekletilmedir. Fırında alınan derece fazla ısı değişikliğine uğramadan döküm işlemine geçilmelidir.